Najważniejsze informacje:
- „Lot nad kukułczym gniazdem” to film, który 50 lat temu zrewolucjonizował kino, zdobywając Oscary w pięciu najważniejszych kategoriach.
- Magnetyzm filmu opiera się na starciu charyzmatycznego buntownika McMurphy’ego (Jack Nicholson) z bezwzględną siostrą Ratched (Louise Fletcher).
- Arcydzieło Formana to nie tylko wybitne aktorstwo, ale także uniwersalna opowieść o wolności, konformizmie i sile jednostki wobec systemu.
Fenomen, który narodził się z buntu
„Lot nad kukułczym gniazdem” to ekranizacja bestsellerowej powieści Kena Keseya z 1962 roku. Książka, która sprzedała się w ponad 8 milionach egzemplarzy, niemal natychmiast stała się ikoną kontrkultury i jednym z najważniejszych głosów literatury współczesnej. Prawa do ekranizacji nabył Kirk Douglas, przekazując je później swojemu synowi – Michaelowi Douglasowi, który odegrał kluczową rolę w powstaniu filmu.
Reżyserię powierzono Milosowi Formanowi – czeskiemu twórcy, który po sukcesach w Europie próbował swoich sił w Hollywood. Dla Formana historia McMurphy’ego i siostry Ratched była czymś więcej niż tylko literacką fikcją. Jak sam wspominał, widział w niej metaforę własnych doświadczeń z komunistyczną Czechosłowacją, gdzie system narzucał obywatelom sztywne reguły i ograniczał wolność.
Jack Nicholson – buntownik z wyboru
Od początku do roli Randle’a McMurphy’ego typowano Jacka Nicholsona, który właśnie zdobył uznanie za rolę w „Chinatown” Romana Polańskiego. Choć rozważano także Marlona Brando, to właśnie Nicholson ostatecznie wcielił się w charyzmatycznego buntownika, który trafia do szpitala psychiatrycznego, by uniknąć więzienia. Jego pojawienie się na oddziale wywraca do góry nogami ustalony porządek, a konflikt z siostrą Ratched staje się osią całej opowieści.
Jack Nicholson jest magnesem przyciągającym uwagę. To właśnie jego gra nadaje kierunek występom pozostałych członków obsady
– pisał Vincent Canby z „The New York Times”. Aktor stworzył postać wielowymiarową, niejednoznaczną, pełną energii i niepokoju. Jego ekspresja, mimika i charyzma sprawiły, że McMurphy na zawsze zapisał się w historii kina.
Siła kontrastu: McMurphy kontra Ratched
Największą siłą filmu jest kontrast pomiędzy McMurphym a siostrą Ratched – zimną, bezwzględną i pozornie niewzruszoną strażniczką szpitalnego porządku. Louise Fletcher, która wcieliła się w tę postać, otrzymała za swoją kreację Oscara, a jej bohaterka do dziś uchodzi za jeden z najbardziej przerażających symboli władzy w historii kina.
„Nieprzemijający magnetyzm filmu Formana wynika z brawurowego kontrastu między buntem McMurphy'ego i sztywnym gorsetem instytucji, którą uosabia Siostra Ratched” – podkreśla filmoznawca Michał Oleszczyk. To właśnie ta walka jednostki z systemem, bunt przeciwko opresji i próba zachowania własnej tożsamości sprawiają, że „Lot nad kukułczym gniazdem” wciąż pozostaje aktualny.
Oscary, które przeszły do historii
Podczas gali Oscarów w 1976 roku film zdobył statuetki w pięciu najważniejszych kategoriach: najlepszy film, reżyser, aktor pierwszoplanowy, aktorka pierwszoplanowa i scenariusz adaptowany. Był to dopiero drugi taki przypadek w historii, po filmie „Ich noce” z 1934 roku.
Jack Nicholson, choć początkowo nie wierzył w sukces, odebrał swojego pierwszego Oscara i w typowym dla siebie stylu podziękował agentowi, który kiedyś odradzał mu aktorstwo. Rola McMurphy’ego otworzyła przed nim drzwi do kolejnych wielkich kreacji i uczyniła z niego jednego z najczęściej nominowanych aktorów w historii kina.
Film, który wciąż inspiruje
„Lot nad kukułczym gniazdem” to nie tylko opowieść o szpitalu psychiatrycznym, ale uniwersalna metafora społeczeństwa, w którym jednostka musi zmierzyć się z bezdusznym systemem. Jak zauważa dr Michał Oleszczyk, Forman pokazał, że konformizm i potrzeba buntu są obecne pod każdą szerokością geograficzną, a walka o wolność i godność to temat zawsze aktualny.
Film zachwyca nie tylko głębią przesłania, ale także wybitnym aktorstwem całej obsady – od Jacka Nicholsona, przez Louise Fletcher, po Willa Sampsona i Brada Dourifa. Każda z tych kreacji wnosi do filmu autentyzm i emocje, które nie pozwalają widzowi pozostać obojętnym.
Dziedzictwo „Lotu nad kukułczym gniazdem”
Po 50 latach od premiery „Lot nad kukułczym gniazdem” wciąż inspiruje twórców i widzów na całym świecie. To film, który uczy, że nawet jeden buntownik może zmienić świat, a prawdziwa wolność zaczyna się tam, gdzie kończy się strach przed systemem. Dzieło Formana pozostaje jednym z najważniejszych głosów w dyskusji o kondycji człowieka i społeczeństwa – głosem, którego nie sposób zignorować.
źródło: RMF FM, Mateusz Wyderka/PAP
