Nagroda Nobla – za co można ją otrzymać?
Nagrodę Nobla przyznaje się od początku XX wieku – to efekt ostatniej woli Alfreda Nobla, szwedzkiego naukowca znanego m.in. z wynalezienia dynamitu. Kandydaci otrzymywali wyróżnienie za wybitne zasługi dla ludzkości, które mieściły się pierwotnie w pięciu kategoriach: fizyka, chemia, fizjologia lub medycyna, literatura, Pokojowa Nagroda Nobla, a od 1968 roku przyznaje się też Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii, nazywaną „Noblem z ekonomii”.
Kto otrzymał Nagrodę Nobla w 2025 roku?
W 2025 roku Nagrody Nobla przyznawano w sześciu dziedzinach. Poniżej lista wszystkich laureatów:
- Fizyka: John Clarke, Michel H. Devoret, John M. Martins – za odkrycia dotyczące makroskopowego tunelowania kwantowego oraz kwantyzacji energii w obwodach elektrycznych;
- Chemia: Susumu Kitagawa, Richard Robson, Omar M. Yaghi – za stworzenie struktur metalo-organicznych;
- Medycyna: Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell, Shimon Sakaguchi – za odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej;
- Literatura: László Krasznahorkai – za fascynującą i wizjonerską twórczość, która w obliczu apokaliptycznego terroru potwierdza siłę sztuki;
- Pokojowa Nagroda Nobla – María Corina Machado – za jej niestrudzoną pracę na rzecz promowania praw demokratycznych dla narodu wenezuelskiego oraz jej walkę o sprawiedliwe i pokojowe przejście od dyktatury do demokracji;
- Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych: Joel Mokyr (za zidentyfikowanie przesłanek trwałego wzrostu przez postęp technologicznu), Philippe Aghion, Peter Howitt (za teorię trwałego wzrostu poprzez twórczą destrukcję).
Którzy Polacy otrzymali Nagrodę Nobla?
Polska może poszczycić się laureatami Nagrody Nobla w różnych dziedzinach. Oto oni:
- Maria Skłodowska-Curie – 1903 – Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki za badania nad zjawiskiem promieniotwórczości;
- Henryk Sienkiewicz – 1905 – Literacka Nagroda Nobla – za wybitne osiągnięcia jako pisarz epicki, zwłaszcza za powieść „Quo Vadis”;
- Maria Skłodowska-Curie – 1911 – Nagroda Nobla w dziedzinie chemii za odkrycie pierwiastków polonu i radu, izolację radu oraz badanie właściwości i związków tych pierwiastków;
- Władysław Reymont – 1924 – Literacka Nagroda Nobla za czterotomową powieść „Chłopi”, epopeję życia polskiej wsi, ukazującą cykl natury, pracy i tradycji chłopskiego świata;
- Czesław Miłosz – 1980 – Literacka Nagroda Nobla za całokształt twórczości poetyckiej, w której z wielką jasnością i moralną głębią opisuje ludzką kondycję w świecie pełnym sprzeczności;
- Lech Wałęsa – 1983 – Pokojowa Nagroda Nobla za pokojową walkę o wolność związków zawodowych oraz prawa człowieka w Polsce – jako lider ruchu „Solidarność”;
- Józef Rotblat – 1995 – Pokojowa Nagroda Nobla za działania na rzecz ograniczenia zbrojeń nuklearnych i promowania międzynarodowego pokoju oraz odpowiedzialności naukowców za skutki ich badań;
- Wisława Szymborska – 1996 – Literacka Nagroda Nobla za poezję, która z ironiczną precyzją i humanistycznym ciepłem ukazuje historyczny i biologiczny kontekst ludzkiego istnienia w codziennych sytuacjach;
- Olga Tokarczuk – 2018 (przyznano w 2019) – Literacka Nagroda Nobla za narracyjną wyobraźnię, która z encyklopedyczną pasją ukazuje przekraczanie granic jako formę życia i sposób zrozumienia świata.
Czytaj dalej:
